Sławni obywatele Imperium Rosyjskiego

Rosja w XIX wieku była imperium wielojęzycznym i wielowyznaniowym. Tylko około połowa ludności była jednocześnie rosyjska pod względem językowym i prawosławna pod względem religijnym. Prawosławni byli do pewnego stopnia uprzywilejowani w stosunku do innych chrześcijan; wszyscy chrześcijanie cieszyli się wyższym statusem niż muzułmanie; ci ostatni nie byli tak pokrzywdzeni jak Żydzi. Podstawą legitymizacji było posłuszeństwo wobec cara: Mikołaj oczekiwał, że wszyscy poddani będą mu posłuszni, ale nie oczekiwał, że nie-Rosjanie staną się Rosjanami. Co prawda nienawidził Polaków, ale to dlatego, że byli nielojalnymi poddanymi i zbuntowali się przeciwko niemu.

Pomysł, że Rosjanie jako tacy powinni mieć status wyższy od innych narodów imperium, był dla Mikołaja niesmaczny. Rosyjski nacjonalizm otrzymał jednak pewne wsparcie ze strony hrabiego Uvarova, który w swoim słynnym raporcie dla cara w 1832 roku ogłosił trzy zasady jako „prawdziwie rosyjskie”: prawosławie, autokrację i zasadę narodową (narodnost). W 1833 roku Uwarow założył w Kijowie nowy uniwersytet, który miał być centrum polityki szerzenia języka i kultury rosyjskiej poprzez szkoły w zachodnich prowincjach, kosztem polskiej. Mikołaj aprobował to, bo Polacy byli winni buntu, ale kiedy podjęto próbę rusyfikacji Niemców z prowincji bałtyckich, sprzeciwił się. Niemcy bałtyccy byli lojalnymi poddanymi i zapewniali godnych podziwu oficerów i urzędników; pozwolono im więc zachować swoją niemiecką kulturę i utrzymać kulturalną i społeczną dominację nad Estończykami i Łotyszami. Młody słowianofil i ziemianin Jurij Samarin, młodszy urzędnik w Rydze, został surowo upomniany przez cesarza za swoją antyniemiecką działalność.