Hugo Kołłątaj

Hugo Kołłątaj - życiorys

Hugo Stumberg Kołłątaj herbu Kotwica to jeden z czołowych polityków polskiego oświecenia. Był mężem stanu, publicystą, pisarzem, prezbiterem, kanonikiem katedralnym, a także zajmował się geografią i historią.

Hugo Kołłątaj przyszedł na świat 1 kwietnia 1750 roku w ukraińskiej wsi Dederkały Wielkie jako syn Antoniego Kołłątaja i Marianny Mierzeńskiej, który należeli do szlachty średniej.

Młody Kołłątaj miał 6 lat, gdy przeprowadził się wraz z rodziną do Nieciesławic, które leżały w ówczesnym województwie sandomierskim. Wczesną edukację odebrał w Pińczowie. Nauki uniwersyteckie zaczął pobierać w Akademii Krakowskiej, gdzie w 1768 został mu przyznany tytuł doktora filozofii. Dalszą edukację kontynuował z dala od ojczyzny – w Wiedniu i Rzymie. Przyniosło mu to doktorat z prawa i teologii.

Po zakończeniu nauki przyjął święcenia kapłańskie i pełnił funkcję kanonika krakowskiego. Prowadził działalność na rzecz rozwoju polskiej edukacji. Stworzył plan rozbudowy szkół w kraju. Współpracując z Komisją Edukacji Narodowej przeprowadził reformę Akademii Krakowskiej, która trwała w latach 1777-1780. Natomiast w latach 1782-1786 był rektorem tej uczelni.

Gdy w 1779 przeprowadził się do Warszawy, rozpoczęło się formowanie tzw. Kuźni Kołłątajowskiej. W okresie trwania Sejmu Wielkiego (1788-1792) aktywnie działał jako zwolennik zdecydowanych reform, a więc należał do stronnictwa patriotycznego. Był członkiem konfederacji Sejmu Czteroletniego. Angażował się w opracowywanie Konstytucji 8 maja uchwalonej w roku 1791. Zaraz po tym wydarzeniu utrzymał tytuł podkanclerza koronnego. Również w 1791 założył Zgromadzenie Przyjaciół Konstytucji Rządowej. Kierował Wydziałem Skarbu Rady Najwyższej Narodowej w czasie insurekcji kościuszkowskiej.

Po klęsce powstania kościuszkowskiego próbował opuścić kraj i dotrzeć do Wenecji, jednak został aresztowany. W 1802 opuścił więzienie. Osiadł na Wołyniu, gdzie kontynuował swoje zainteresowanie edukacją jako współtwórca Liceum Krzemienieckiego.

Zmarł w Warszawie 28 lutego 1812 roku. Jego grób znajduje się na cmentarzu Powązkowskim.

Pozostawił po sobie liczne dzieła m.in.: „Listy Anonima”, „Prawo polityczne narodu polskiego”, „O ustanowieniu i upadku Konstytucji 3 Maja”.