Tłumaczenie tekstów z języków obcych to sztuka, która wymaga od tłumacza nie tylko znakomitej znajomości języków źródłowego i docelowego, ale także umiejętności dostosowania przekładu do specyfiki tłumaczonego dokumentu. W przypadku tłumaczeń dokumentów, największe znaczenie ma precyzyjne przekazanie zawartych w nich faktów i informacji. Przekłady książek powinny natomiast oddawać sens oryginalnego tekstu oraz być przy tym napisane pięknym, dostosowanym do warunków kulturowych językiem.
Wierność oryginałowi, czyli tłumaczenia dokumentów i ich specyfika
Tłumaczenia dokumentów to rodzaj przekładów pisemnych, w przypadku którego tłumacz największy nacisk kładzie na wierne oddanie treści oryginalnego tekstu i przekazanie zawartych w nich konkretnych danych bez zbędnych językowych i stylistycznych ozdobników. Zadaniem przekładów dokumentów jest bowiem precyzyjne przekazanie odbiorcy określonych faktów w jego ojczystym języku.
Wierność oryginałowi nie oznacza jednak pełnej dosłowności tłumaczenia. Wierne oddanie treści wymaga bowiem od tłumacza znakomitej znajomości specyfiki tłumaczonych dokumentów, języka docelowego, a także dużych pokładów kreatywności. Przekład dosłowny dokonywany np. przez popularne aplikacje translatorskie zazwyczaj zachowuje natomiast dokładnie tę samą kolejność słów oraz tłumaczy w dosłowny sposób poszczególne wyrazy, jednak bez uwzględnia sensu oraz specyfiki całości.
Dlaczego tłumaczenia dokumentów muszą wiernie oddawać treść i formę oryginału?
W tłumaczeniach dokumentów bardzo istotna jest także forma i układ przetłumaczonego dokumentu. Tłumacz jest zobowiązany przełożyć na język docelowy wszystkie informacje zawarte w oryginalnym tekście, a jeśli niektóre dane są pomijane (np. na życzenie klienta zlecającego przekład), tłumacz musi zaznaczyć w przekładzie tę okoliczność. Wynika to wprost ze specyfiki tłumaczenia dokumentów, które najczęściej wykorzystywane są w celach urzędowych lub sądowych.
Tłumaczenia wierne są stosowane w przypadku tekstów specjalistycznych z takich dziedzin, jak: prawo, medycyna, technika, ekonomia, nauki ścisłe i humanistyczne. Są także wykonywane dla oficjalnych dokumentów, w przypadku których szczególne znaczenie ma dokładne oddanie zawartości oryginału. Należą do nich m. in. akty urodzenia, małżeństwa i zgonu, zaświadczenia urzędowe, wyciągi z KRS i CEIDG, dokumentacja samochodowa, poświadczenia notarialne oraz zeznania podatkowe.
Niełatwy kompromis między wiernością a pięknem, czyli tłumaczenie literatury pięknej
Zupełnie inaczej sytuacja przedstawia się w przypadku tłumaczeń literatury pięknej. Profesjonalne przekłady książek, wierszy oraz innych dzieł literackich wymagają bowiem od tłumacza operowania pięknym językiem pasującym do stylu, klimatu i charakteru danego dzieła. Do tłumaczeń literatury pięknej możemy odnieść znane powiedzenie francuskiego pisarza i filozofa Woltera, który twierdził, że „tłumaczenie jest jak kobieta – albo piękne, albo wierne”.
Tłumaczenia książek na pierwszym miejscu stawiają bowiem nie wierność „słowo w słowo” oryginałowi, co zwykle ma miejsce w przypadku tłumaczeń dokumentów, ale oddanie sensu i przesłania ich treści w atrakcyjnej i przystępnej w odbiorze dla czytelnika formie docelowej. W przypadku tłumaczeń literatury pięknej autor przekładu może więc pozwolić sobie na pewną dowolność – jednocześnie pamiętając o tym, że tłumaczenie powinno możliwie jak najprecyzyjniej oddawać sens oryginału oraz odzwierciedlać rzeczywistość wykreowaną przez autora dzieła.
Trudności w pracy tłumaczy literatury pięknej
Profesjonalni tłumacze, specjalizujący się w przekładach dzieł z zakresu literatury pięknej, bardzo często napotykają w swojej pracy na takie sytuacje, w których oryginalny tekst zawiera słowa całkowicie nie posiadające swoich odpowiedników w języku docelowym. Doskonałym przykładem może być tu włoskie „culaccino”, które (w zależności od kontekstu) może oznaczać albo ostatnią porcję jedzenia, albo okrągły ślad pozostawiony na stole przez mokre dno kieliszka. W drugim znaczeniu, aby dobrze oddać myśl autora, tłumacze wykorzystują tzw. tłumaczenia opisowe, za pomocą których są w stanie precyzyjnie przekazać czytelnikowi rzeczywistość opisywaną przez autora. Wymaga to od tłumacza nie tylko wiedzy i biegłości językowej, ale także umiejętności takiego doboru słów, której najlepiej oddadzą sens oryginalnej wypowiedzi.
Tłumacze specjalizujący się w przekładach dzieł literatury pięknej w swojej pracy bardzo często muszą więc iść na kompromis i podjąć decyzję, czy w konkretnym przypadku ważniejsze jest zachowanie pełnej wierności oryginalnemu tekstowi, czy też bardziej liczy się oddanie sensu i myśli autora w abstrakcyjnej, lecz interesującej dla odbiorcy formie. Z tego powodu wielu znawców teorii przekładu jest zdania, że tłumaczenie literatury pięknej staje się zupełnie odrębnym bytem w stosunku do oryginału, a walory literackie przełożonego dzieła zależą nie od jego autora, lecz od umiejętności i warsztatu tłumacza.
Partnerem artykułu jest Podgórskie Biuro Tłumaczeń oferujące: tłumaczenia dokumentów.