Izabella Czajka Stachowicz

Życiorys Izabelli Czajki Stachowicz

Izabela Szwarc

Izabella Czajka Stachowicz – przez przyjaciół zwana po prostu Bellą, urodziła się 5 listopada 1893 r. w Sosnowcu. Była pisarką, dziennikarką, promotorką kultury, a na dodatek bezkonkurencyjną kronikarką i dokumentatorką życia obyczajowego międzywojnia, a szczególnie – specyficznej grupy społecznej, jakim była ówczesna bohema artystyczna. Studiowała w Warszawie, Wiedniu i Berlinie. Na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego nawiązała długie i szczere przyjaźnie z samą śmietanką polskiego światka artystycznego. Prowadziła długie dysputy z Julianem Tuwimem, Władysławem Broniewskim, Aleksandrem Watem oraz z Aleksandrem Hertzem. Za tego ostatniego, działacza niepodległościowego, a wkrótce również szanowanego socjologa, wyszła nawet za mąż. Młoda mężatka urządzała głośne w całym mieście spotkania towarzyskie, co dało jej okazję do licznych, gorących romansów. Poświęcenie Aleksandra Hertza swojej pracy naukowej oraz ognisty temperament Izabelli sprawiły, że ich małżeństwo nie trwało zbyt długo. Po rozwodzie Bella przeprowadziła się do Berlina, dwa lata później zamieszkała w Paryżu, za każdym razem stając w centrum zainteresowania bohemy artystycznej. Wtedy też rozpoczęła współpracę z gazetą „Polonia”, dla której redagowała artykuły o polskich artystów przywiedzionych przez los pod wieżę Eiffela, założyła też polską księgarnię. W jednej z paryskich kawiarni poznała swojego drugiego męża, Jerzego Gelbarda. Razem powrócili do Polski, gdzie Jerzy poświęcał się architekturze, a Bella szukała swojego miejsca wśród warszawskich artystów. W czasie II wojny światowej trafili do getta, jednak także tam udało im się otworzyć własną kawiarnię. Na wieść o planach eksterminacji Gelbard zbiegł i dzień przed likwidacją pomógł Czajce w ucieczce. Zginął wkrótce w Majdanku. Bella zaś w końcu trafiła do getta w Otwock. Życie uratował jej córka kowala, umożliwiając ucieczkę i dając schronienie. Wtedy Izabela przyjęła tożsamość Stefanii Czajki, siostry kowala. Do końca wojny walczyła w Armii Ludowej. W 1945 ponownie wyszła za mąż, za Władysława Stachowicza. Pracowała w milicji, w końcu poświęciła się dziennikarstwu oraz podróżom. Izabella Czajka Stachowicz zmarła 11 grudnia 1969 r. w Warszawie.